Wat is de invloed van angst op slaap?

Stoornis

‘Angst’ is een nogal breed begrip. Volgens het woordenboek is angst een gevoel van beklemming, vrees, onveiligheid of onzekerheid. In dit geval hebben we het niet over angst voor een examen of vliegreis, al kunt u daar heus flink van wakker liggen. We houden het bij de iets diepere angsten. Angst die uw dagelijkse leven verstoort en waar u misschien zelfs het label ‘stoornis’ op kunt plakken.
In 2021 hadden bijna twee miljoen mensen tussen de 18 en 75 jaar een angststoornis. Mensen met angststoornissen hebben vaak last van hoofdpijn, buikpijn, slaapproblemen, een gebrek aan eetlust, concentratieproblemen, een bang voorgevoel, prikkelbaarheid en onrust. De angst keert vaak terug en kan uw relaties of werk beïnvloeden. De angst kan leiden tot onder andere paniekaanvallen – een korte, hevige angst die vaak plotseling optreedt –, fobieën of een sociale angststoornis.

Dreigend gevaar

Op de vraag of er een verband is tussen angsten en slaapproblemen is het antwoord ja. Het werkt zelfs twee kanten op: mensen met angsten slapen over het algemeen slechter en slaaptekort kan angsten versterken.

De relatie is echter complex. Er zijn veel onderzoeken gedaan naar angststoornissen op slaap en andersom. Vast staat dat angst niet bevorderlijk is voor slaap. Angst geeft uw lichaam het signaal dat het alert moet zijn, er dreigt gevaar. Uw hart gaat sneller kloppen, de ademhaling versnelt, uw bloeddruk gaat omhoog en de spieren spannen zich aan. Bepaald geen ideale omstandigheden om goed te slapen.

Volgens de Hersenstichting kunnen mensen met een angststoornis moeilijk(er) in slaap komen, ze slapen niet goed door en/of worden vroeg wakker. Door het slaaptekort kunnen ze vervolgens moeilijker emoties verwerken en dus herstellen, wat ervoor kan zorgen dat de angstklachten erger worden.

Nuance

Een ander groot, jarenlang onderzoek, waarover vorig jaar werd gepubliceerd in Tijdschrift voor psychiatrie, laat een iets genuanceerder beeld zien. Een team van psychologen, psychiaters en wetenschappelijk medewerkers keek naar de relatie tussen slaapproblemen en het ontstaan, de terugval en de persistentie van angststoornissen en stemmingsstoornissen. Aan de eerste meting deden 6.646 respondenten mee, aan de tweede 5.303 en aan de derde 4.618.

De onderzoekers stelden vast dat mensen met een angststoornis vaker slaapproblemen hebben dan mensen zonder deze stoornis. Ongeveer een vijfde van de mensen zonder angst- of stemmingsstoornis, en bijna de helft van de mensen met een angst- of stemmingsstoornis had last van slaapproblemen. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat slaapproblemen de emotieregulatie verstoren.

Toch ontdekten zij geen significant verband tussen slaapproblemen en het voor het éérst ontstaan van angststoornissen. Ook was er geen relatie tussen slaapproblemen en het persisteren van een angststoornis. Wel werden slaapproblemen in verband gebracht met een terugval van een angststoornis. Overigens bleek er wel een verband tussen slaapproblemen en het persisteren van een stemmingsstoornis.

Onbeantwoord

Ook uit een ander groot Nederlands onderzoek, onder 2.981 deelnemers, bleek dat er een relatie is tussen slechte slaapkwaliteit en angsten en depressie: een slechte slaapkwaliteit en kort slapen vormen risicofactoren voor depressie en angststoornissen. Ook hier bleek de samenhang sterker bij depressie dan bij angsten.

Hiermee is de kous niet af. Er zijn volgens de onderzoekers nog een aantal vragen te beantwoorden. Zijn slaapproblemen bijvoorbeeld een symptoom van depressie en angststoornissen? Of zijn slaapproblemen een van de oorzaken van deze psychische aandoeningen? En kan het behandelen van slaapproblemen depressie en angststoornissen voorkomen of verminderen? Laten we hopen dat dit soort vragen in de toekomst beantwoord wordt, zodat mensen met slaapproblemen en/of angststoornissen nog beter geholpen kunnen worden.