Dit zijn de voor- en nadelen van slaapmiddelen

Rustig en ontspannen

Slaapmiddelen zijn middelen om slaapproblemen tegen te gaan. Ze hebben een dempende werking op de hersenactiviteit en het centrale zenuwstelsel. Ze verminderen angst en stress en zorgen voor ontspanning van de spieren. U wordt dus rustig, ontspannen en kalm. Dat leidt ertoe dat u sneller in slaap valt. In Nederland slikken ruim 1,3 miljoen mensen slaapmedicatie.

Er zijn langwerkende slaapmiddelen, die ervoor zorgen dat iemand beter doorslaapt. En kortwerkende middelen, bedoeld om beter in te slapen. We kunnen slaapmiddelen verdelen in twee groepen: benzodiazepinen (‘psychotrope middelen’) en overige hypnotica, zoals melatonine en chloralhydraat. Benzodiazepinen zijn de meest gebruikte soort en worden meestal ook voorgeschreven door huisartsen. 

Neuroloog-somnoloog Raymond Vogels van Ruysdael Slaapkliniek vertelt aanvullend: “Daarnaast zijn er medicijnen die “off-label”, dus buiten het oorspronkelijke indicatiegebied worden voorgeschreven om ontspanning en de slaap te stimuleren. Deze middelen zijn vaak primair ontwikkeld ter behandeling van angst- en stemmingsstoornissen maar hebben slaperigheid als bijwerking. Voorbeelden zijn amitriptyline en mirtazapine. In lage dosering kan tijdelijk gebruik soms verbetering geven van het in- en doorslapen.”

Naar de huisarts

Over huisartsen gesproken: veel mensen gaan op zoek naar slaapmiddelen die zonder recept te krijgen zijn. In 2022 zochten Nederlanders online meer dan één miljoen keer naar slaapmiddelen zonder recept. Een stijging van 48 procent in vier jaar tijd, aldus Stichting Epilepsie Instellingen Nederland (SEIN). Ergens begrijpelijk, het kan een drempel zijn om hulp te vragen, maar de meeste slaapmiddelen hebben niet voor niets een recept nodig. Er zitten veel bijwerkingen aan, waarover later meer.

Klopt u bij de huisarts aan, dan zal hij een gesprek met u voeren over uw klachten. Hoelang slaapt u al slecht, hoe vaak in de week, wat zijn volgens u mogelijke oorzaken, wat heeft u al geprobeerd en wat verwacht u van de slaapmedicatie? Mogelijk vraagt de huisarts u eerst een dagboek bij te houden, om te achterhalen of verandering van leefstijl of gewoonten voldoende is.

Wel of niet?

De richtlijnen van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) schrijven voor terughoudend te zijn met slaapmiddelen, omdat voor de meeste patiënten de voordelen niet opwegen tegen de nadelen. Ze bieden bovendien geen blijvende oplossing bij slapeloosheid. Het NHG schrijft: ‘Overweeg slaapmiddelen alleen bij patiënten met kortdurende slapeloosheid met duidelijke relatie met een oorzaak, bij hoge lijdensdruk. Schrijf in dat geval kortdurend, bij voorkeur eenmalig, voor.’

Meestal krijgt u dus alleen slaapmedicatie voorgeschreven als u erg slecht slaapt, er geen andere oplossing is en uw klachten uw dagelijkse leven ontregelen. Bent u zwanger of geeft u borstvoeding, lijdt u aan slaapapneu, ademt u moeilijk, heeft u een angststoornis of heeft u een verleden met verslaving, dan krijgt u zeer waarschijnlijk sowieso geen slaapmedicijnen voorgeschreven.

De voordelen en nadelen

De richtlijnen zijn natuurlijk niet voor niets zo streng. Slaapmiddelen zorgen ervoor dat u sneller inslaapt (ongeveer twintig minuten) en dat u langer slaapt (ongeveer vijftig minuten per nacht). Maar dat zijn dan ook de enige voordelen. En die zijn ook nog eens tijdelijk: na een tijdje helpen slaapmiddelen steeds minder goed.

De nadelen van slaapmiddelen zijn daarentegen legio:

• De kwaliteit van de slaap kan achteruitgaan. U slaapt minder diep en wordt sneller wakker.
• Slaappillen pakken niet de oorzaak van uw slaapprobleem aan. Voor echte verandering zult u uw slaapgewoonten moeten aanpakken of u laten behandelen aan uw slaapprobleem.
• Uw lichaam went aan slaappillen. Na een week of twee helpen slaapmiddelen steeds minder goed. U heeft steeds vaker en meer pillen nodig voor hetzelfde effect. Verslaving ligt daardoor op de loer.
• Bij langdurig gebruik neemt de algehele hersenactiviteit af.
• Sommige dingen mag u niet meer doen als u slaapmedicatie neemt. Autorijden bijvoorbeeld. In elk geval acht uur na het innemen van de medicatie, maar slikt u het medicijn dagelijks, dan mag het tijdelijk helemaal niet meer. Neem daarnaast geen alcohol of drugs als u slaapmiddelen gebruikt.

Naast deze bijwerkingen kunt u overdag slaperig zijn, minder geconcentreerd en alert, kunt u dingen vergeten en is er een risico op valpartijen vanwege sufheid en spierverslapping. Bij ongeveer zevenduizend ouderen die jaarlijks ten val komen, is slaapmedicatie de belangrijkste oorzaak, aldus hoogleraar medicatieveiligheid Patricia van den Bemt enkele jaren geleden in het NOSRadio 1 Journaal. Vaak heeft u zelf niet door dat u deze bijwerkingen heeft.

Wondermiddelen zijn het dus allerminst, ze vormen slechts een tijdelijke oplossing. Wilt u uw slaapprobleem aanpakken en lukt u dat niet zelf, dan is het aan te bevelen experts in te schakelen.