Wat is een hypnagoge schok?

Bíjna bent u weggezakt in een diepe slaap, en opeens schrikt u wakker doordat uw arm of been een zwaai maakt. Er gaat een flinke schok door uw lichaam, of u lijkt ineens in een gapende diepte te vallen. Even bent u verward, maar al snel realiseert u zich: het was weer zo’n schok.

Wat is een hypnagoge schok?

‘Zo’n schok’ heet officieel een hypnagoge schok of slaapstuit. Het komt van het woord hypnagogie, dat ‘aan de slaap voorafgaand’ betekent. Het is de periode tussen waken en slapen. In die periode schakelt u over van een bewuste naar een onbewuste toestand. Wetenschappers vermoeden dat deze twee tijdens een hypnagoge schok in strijd met elkaar zijn. Een deel van uw lichaam wil in slaap vallen, een deel denkt dat u nog wakker bent. Het gevolg: sommige spieren in uw lichaam maken een ongecontroleerde beweging. Meestal gebeurt dit zelfs twee keer, maar merkt u slechts één schok op.

Foutje, bedankt

De oorzaak van een hypnagoge schok is dus een foutje in de hersenen. Dat klinkt eng, maar is het helemaal niet. Vergelijk het met een ander veelvoorkomend fenomeen: u hoort ’s ochtends uw wekker en in plaats van wakker te worden, verwerkt u dit geluid in uw droom. U droomt bijvoorbeeld opeens dat er een brandalarm afgaat of dat de schoolbel klinkt.

De invloed van stress en angst

Oké, een foutje dus, denken wetenschappers. Wel menen zij dat bepaalde factoren de kans hierop vergroten. Dan hebben we het vooral over angst en stress. Stress verstoort de nachtrust, waardoor u vaker wakker wordt en dus vaker in het sluimergebied tussen waken en slapen terechtkomt. Ook bij angst komt u moeilijk in slaap of wordt u vaker wakker. Bijvoorbeeld vanwege hartkloppingen, transpireren of nachtmerries.

Is er iets tegen te doen?

Als stress en angst deze kwaal verergeren, is het logisch dat de schokken afnemen zodra u minder gestrest of angstig bent. Mocht u er alsnog echt last van hebben, dan kunt u proberen alcohol en koffie te laten staan, niet te roken en overdag voldoende te bewegen. Dit zorgt ervoor dat u beter slaapt en dus minder vaak wakker wordt en weer in slaap moet vallen.

Is het gevaarlijk?

Nee, een hypnagoge schok is niet gevaarlijk. Vaak merkt u het niet eens en is het uw eventuele partner die wakker schrikt. Merkt u het wel, dan bent u hooguit even verward. Ongeveer zeventig procent van de mensen heeft wekelijks een schok. Heeft u er vaker last van en houden de schokken langer aan dan een paar seconden, dan is er wellicht sprake van een periodieke ledematenbewegingsstoornis (periodic limb movement during sleep, PLMS).

PLMS

PLMS zijn kleine, schokkerige bewegingen van de benen en soms van de armen. Ze komen herhaaldelijk voor in uw slaap. Toch hoeft u hiervan niets te merken. Wat u wellicht wel merkt, is dat u geregeld wakker wordt ’s nachts, zonder dat u weet waarom. PLMS wordt daarom vaak pas opgemerkt na een slaaponderzoek. Dat kan gewoon bij u thuis.

De oorzaak van PLMS

Ook van PLMS is niet met zekerheid te zeggen wat dit veroorzaakt. Het kan erfelijk zijn, het kan komen door een te laag ijzergehalte in uw bloed of een stoornis in de dopaminestofwisseling. Heeft u er last van, vraag dan uw huisarts om hulp of een verwijzing naar de Ruysdael Slaapkliniek. Naast extra ijzer kan soms ook magnesium een verschil maken. En ook hier geldt: beperk de alcohol- en koffie-inname, probeer niet te roken en beweeg overdag voldoende. Er zíjn overigens medicijnen – die verhogen bijvoorbeeld het dopaminegehalte in uw hersenen –, maar die komen vaak met bijwerkingen, zoals misselijkheid.